Nordenåkverna – Åraksbø
Nordenåkverna er i dag det einaste kvernhuset som står att langs Hovassåna i Åraksbø. Gjennom tidene kan det ha vore opp mot 20 kvernplassar langs elva. Nordenå ligg i dei bratte bakkane på nordsida av Hovassåna. Garden hadde ein god kvernstad i Skrikarjuvet. Staden er eit godt stykke ovanfor Nordenåbrua, og oppforbi der dammen etter […]
Homme skulehus – Valle
Homme skule låg i Neset på Hommehaugen, og var skule for borna frå Homme og Tveitebø i Valle i tida 1876 til 1952. Konfirmasjonen blei innført i Noreg i 1736. Det førte med seg eit krav om undervising av dei unge. Det var bakgrunnen for at skulestellet etter kvart måtte kome inn i fastare former. Lenge var det bare tale om «omgangsskule». […]
Skomedal skulehus – Bygland
Det gamle skulehuset på Skomedal ligg rett på oppsida av den gamle riksvegen gjennom grenda. Det er bygd i 1888. På første halvdel av 1800-talet var det ikkje faste skulehus, slik det blei seinare. Det var såkalla «omgangsskule», der skulen blei halden på dei ulike gardane etter tur. Med tida steig rimelegvis krava. Omgangsskulen var […]
Heddistoga – Rysstad
Heddistoga er ei lafta tømmerstoge som står like bak Hylestad soknehus på Rysstad. Stoga er etter spelemannen, læraren, fotografen, folkeminnesamlaren og kulturberaren Knut Jonson Heddi (1857–1938). Ho vert nytta under Setesdalsfestivalen til undervisning og intimkonsertar. Sida som vender mot nord har ikkje vindauge. På sørsida er det eit vindauge i kvart av dei to stogeroma. Eit gamalt setesdalsloft Opphaveleg var […]
Nyestog – Rygnestadtunet
Nyestog er den «yngste» delen av stogehuset i det som i dag er Rygnestadtunet i Valle. Men ho er ikkje så veldig ung, ho er truleg bygd rundt år 1590! Huset høyrde til gardsbruket Nordigard Rygnestad. Det var garden til Vonde-Åsmund Rygnestad (ca. 1540–ca. 1596). Han fekk sett opp stogehus og loft ca. 1590. Ut frå kjeldene må dette […]
Trydalstoga – Kristiansand museum
Trydalstoga er ein av dei gamle bygningane frå Setesdal i Setesdalstunet på Kristiansand museum på Kongsgård. Stoga blei selt frå gardsbruket Der Inne i Trydal i Bykle i 1952. Der var det bygd nytt våningshus i 1945. Knut Hallvardsson Trydal (f. 1899, d. 1975) og Birgit Taraldsdotter Trydal (f. Mosdøl 1903, d. 1988) eigde Der […]
Gjetarhytta på Bjåen
Gjetarhytta på Bjåen var i bruk i samband med tamreindrifta i Bykle. Hytta – «Lappehytta» var ho kalla – vart reist på første halvdel av 1930-talet, etter om lag tre års drift i det nye selskapet (nr. 3) A/S Byklehei reinsamlag. Her budde dei siste reinsdyrgjetarane. Hytta er i sinklaft. «Det blei bestilt ei tømre av Byglandsfjord […]
Evjemoen som kulturminne
Det er over 100 gamle bygningar inne på det tidlegare leiromådet. 22 av bygga er freda gjennom forskrift fastsett med utgangspunkt i Landsverneplan for Forsvaret. Evjemoen blei etablert i 1912 som ny øvingsplass for Rogaland Infanteriregiment nr. 8 (IR8) i samband med innføring av ny hærordning i 1911. Leiren kom som erstatning for Madlamoen, der […]
Skore i Bygland
Skore er ein fråflytta gard høgt oppe i lia aust for Ose, på austsida av Otra, nord i Bygland. Garden grensar til Austad i nord og Åraksbø i sør. Grensa mot Åraksfjorden (Otra) i vest er ca to km. Historie Skore må i si tid ha gått ut frå Austad. Når dette skjedde veit me ikkje. Men garden har blitt lagt øyde i tida etter Svartedauden, etter 1350. […]
Smia på Koland
På Koland ved Gyvatn i Åseral står ei gamal smie. Smia er eit kulturminne med stor lokal verdi, men som ligg utanfor dei prioriterte kulturmiljøa i Åseral kommune sin kulturminneplan for 2020–2025. Koland Eg har skrive noko meir om garden Koland i eit anna stykke her på Setesdalssida. Kjelder Du vil kanskje også sjå
Systog Dale-loftet
På gardsbruket Systog, på Dale i Oveinang i Valle, står eit gamalt loft frå 1600-talet. Loftet er truleg bygd mot slutten av 1600-talet. Årstalet 1683 er skrive inn i svola. Det er bygd av svært tømmer. I dag står det for seg sjølv. Tidlegare var det vegg i vegg med stogehuset. Systog er garden til […]
Systog Trydal-loftet
På gardsbruket Systog i Trydal i Bykle står eit gamalt loft med årstalsinnskrifta 1528. Etter tradisjonen skal loftet vere sett opp av dei same tømrarane som bygde Rygnestadloftet for Vond-Åsmund Rygnestad. Om loftet i Trydal er oppført rundt 1528, stemmer det ikkje særleg godt med byggeåret for Rygnestadloftet. Det er truleg oppført mykje seinare, kanskje […]
Løylandsloftet – Grendi
Løylandsloftet er eit loft (bur) på gardsbruket Nedre Lande i Grendi. Loftet stod opphaveleg på gardsbruket Graver på Løyland i Valle, men blei flytta ned til Nedre Lande i 1934 av kulturberaren Jon Løyland. Han hadde kjøpt garden i 1930. I Norges Bebyggelse er byggeåret til Løylandsloftet sagt å vere 1604. Anders Dalseg ved Setesdals bygningsvernsenter opplyser på Facebook at det truleg er bygd 1582. Eige museum […]
Lunnenburet – Hornnes
Lunnenburet er eit gamalt stolpehus som stod på det tidlegare gardsbruket Lunnen, bnr. 1 i Hornnes-garden, men som nå er blitt til bnr. 143. Stolpehuset (stabburet) skal vere bygt i 1647 (eller 1642), og er truleg den eldste eksisterande bygningen i Evje og Hornnes. Opphaveleg stod det eit dobbelt stolpehus i Lunnen. Det høyrde til […]
Haavardstadhuset – Evje
Dette var bustadhuset til ordførar og stortingsrepresentant Torvald Haavardststad. Det er eitt av dei eldste husa i Evje sentrum i dag. Haavardstadhuset ligg på nedsida av Riksveg 9 i Evje sentrum, rett nord for Dølen Hotel. I Norges Bebyggelse er det sagt at huset er oppført ca. 1890. Det er såleis ikke eit veldig gamalt […]
Nordstog Dale-loftet
På gardsbruket Nordstog Dale i Valle står eit gamalt loft (stabbur) frå mellomalderen. Loftet er bygd omkring år 1520. Då det blei bygd stod det truleg fritt på tunet. Men i mannsaldrar var det innebygd i stogehuset på garden. På slutten av 1990-talet blei det flytta 20 meter mot nord, og vart på nytt frittståande. […]
Storstoga – Ose
Dette er ein spesiell, lafta tømmerbygning frå 1650 på Ose. Bygningen er ei gamal tingstove som opphaveleg stod på Heistad. Storstoga blei altså først ført opp på Nordre Heistad av sorenskrivar Mads Pedersen. Han døydde i 1660. Det er mange historiar knytta til han i Bygland. Men det lyt ligge her. Tre bønder på Ose kjøpte bygningen og […]
Banken i Bakken, Harstad – Valle
På gardsbruket Bakken bnr. 1 på Harstad i Valle kyrkjebygd står ei fleire gamle bygningar. Banken hadde lenge kontoret sitt her. Bruket Bakken kom til i 1648. I gards- og ættesoga for Valle er det sagt at delar av stogehuset er gamalt, truleg frå 1600-talet. Loftet (stabburet) er også gamalt, heiter det, kanskje frå tidleg […]
Slengen – Rygnestad
Slengen er ein husmannsplass i Rygnestad og Flateland utvald kulturlandskap, i jordet ovanfor Rygnestadtunet, i Valle. Han er den einaste av fire slike plassar som framleis har hus. Huset i Slengen var sterkt til nedfalls. Men det blei vedteke å sette huset i stand igjen, gjennom kurs der handverkarar fekk opplæring i gamle handverksteknikkar. Plassen fortel om […]
Heimigard – Rysstad
Heimigard er eit gardsbruk på Rysstad i Hylestad. Marton Laksesvela og kona Anna Olavsdotter Rysstad forpaktar eigedomen. Her driv dei to med sauer, sel røyka sauekjøt og mykje anna. Marton er til dømes sterkt engasjert i prosjektet med å få bygd ei ny stavkyrkje i Setesdal. Løa på bruket er bygd før Svartedauden (1349–1350), og er ca 700 år gamal. Ho er […]
Austadburet
Austadburet står på gardsbruket Der heime (gnr. 13 bnr. 8) på Nordre Austad i Bygland. «Av folk på garden er huset kalla bur. Det kan likevel ikkje vera tvil om at det frå gammalt må ha vore kalla loft», skriv Egil Berg i Norske minnesmerker – Norske tømmerhus frå mellomalderen. Grunnen til det er venteleg at bygget har gått over frå å […]
Storrvollhuset – Frøysnes
Storrvollhuset er eit gamalt bustadhus på gardsbruket Storrvollen på Frøysnes i Bygland. Huset er stort og raudmåla, og lett kjenneleg på nedsida av Riksveg 9, omtrent midt i grenda. I si tid skal det ha vore det største bustadhuset i Bygland. Historie Det er ulike opplysningar om huset. Noverande eigar Torbjørn Frøysnes har høyrt at halve huset kom frå Lauvdal ei gong kring […]
Bakken – Bjørgum
Bakken er eit gardsbruk (gnr. 67 bnr. 3) på Bjørgum i Hylestad. Bruket ligg lengst aust av dei fire hovedbruka i garden. Det er mange gamle og spesielle bygningar på eigedomen. Fleire av desse er freda. Det er ikkje fast busetnad i Bakken i dag. Heimelshavar er Trygve Askvig, Oslo. Historie Tor Arnesson Bjørgum eigde gardsbruket til 1920. Han selde då eigedomen […]
Rygnestadloftet
Rygnestadloftet er eit særmerkt loft (stabbur) i Rygnestadtunet på Rygnestad i Valle. Loftet er bygd av Vonde-Åsmund Rygnestad (1540–1596) ca. 1590, på garden hans Nordigard Rygnestad. Det er verdsett for sine fine proporsjonar, svært gode handverk og materialbruk. Laftet har særleg store dimensjonar. Forsvarsbygg? Loftet blei ifølge tradisjonen brukt til forsvar. Der er ei lita luke som fører til ein underjordisk gang som endte […]
Bygland kyrkje
Bygland kyrkje er ei korskyrkje bygd i 1838 av Anders Torson Syrtveit etter teikning av arkitekt Hans Ditlev Franciscus von Linstow. Ho ligg på austsida av Riksveg 9 i Bygland sentrum. Kyrkja har 250 plassar og galleri. Ho vart vigsla 18. november 1838 av prost Ole Berg frå Evje. Kjelder Rett i nærleiken
Trøskjeskjolet – Åmland
Trøskjeskjolet ligg på Åmland i Åseral. Det er eit karakteristisk, åttekanta bygg med stor verd. Frå gamalt av var det eit stort hjul i midten av bygget som sveiv på ein loddrett aksel. Hest vart brukt til å dreie hjulet rundt for å treske kornet. Kulturlandskapet på Åmland – Åmland har eit godt skjøtta kulturlandskap, heiter det […]